Bitwa pod Cedynią wcale nie była pierwszym triumfem w historii polskiego oręża. Pięć lat wcześniej Mieszko I wygrał inną ważną bitwę. Tyle że nie z Niemcami – dlatego to zwycięstwo wciąż jest pomijane! We wrześniu 967 r. wojowie Mieszka I triumfowali. Przy wsparciu czeskich hufców konnicy zwyciężyli plemiona Wolinian i Redarów. Czyli Słowian z Pomorza, […]

Za czasów panowania Sulejmana II przed wojskiem osmańskim drżała Europa. Serce padyszacha zdobyła jednak chrześcijanka, branka Roksolana, pochodząca prawdopodobnie z kresów Rzeczypospolitej. O związkach dawnej Polski z Osmanią z orientalistą Jerzym S. Łątką rozmawia Anna Gwozdowska. Anna Gwozdowska: Niezwykłą historię kilkudziesięcioletniego związku niewolnicy z sułtanem przypomina turecki serial telewizyjny „Wspaniałe stulecie”. Jak się panu podoba? […]

Polscy awanturnicy zrobili w Mołdawii zawieruchę porównywalną ze sławetnymi dymitriadami na wschodzie. Walczyli o własną sławę i bogactwa, ale też o zabezpieczenie południowej granicy Rzeczypospolitej przed Turkami. Któż nie wie o Samuelu Koreckim, bohaterskim młodzianie za Zygmunta III, który ożeniony z Katarzyną córką Jeremiasza Mohyły, Hospodara Mołdawskiego, po wyzuciu tego ostatniego z panowania przez Turków, w imię pokrewieństwa i przyjaźni, […]

Zygmunt III Waza przygotował atak na ojczystą Szwecję, dzięki któremu miał zachować tamtejszą koronę. Gdyby mu się powiodło, kilkadziesiąt lat później uniknęlibyśmy potopu szwedzkiego. „O Jezu!” – wrzasnął raniony szwedzki arkebuzer, padając na deski mostu na rzeczce Stångån. Leżało już tam wiele pokrwawionych ciał jego kompanów. Polska i węgierska piechota nacierała z furią, siekąc Szwedów szablami i rąbiąc […]

Kozacy byli psami wojny Rzeczypospolitej i postrachem Turcji. Tyle że wiecznie brakowało dla nich pieniędzy. Przykład hetmana Sahajdacznego pokazuje, że chcieli trwać przy Polsce i wiele straciliśmy, nie umiejąc w pełni zużytkować ich siły w walkach z sąsiadami. Gdy w 1570 r. Konaszowi i Pelagii, drobnoszlacheckiemu małżeństwu z okolic Sambora, urodził się syn, sytuacja na Ukrainie była szczególnie […]

Nie tylko zgoda buduje. Nienawiść też. W połowie XIX wieku wzajemna nienawiść dwóch biznesmenów – Blocha i Kronenberga – nakręciła polską gospodarkę na długie lata. Obaj walczyli o tytuł „króla kolei”, obaj go wywalczyli i obaj postanowili to uświetnić, stawiając sobie pałace. Oczywiście w stolicy i to w samym centrum. Gdzie? Dla królów jest tylko jeden godny adres: przy ul. […]

W Polsce w czasach dwudziestolecia prężnie rozwijały się tajne organizacje. Do walki z nimi ruszyła specjalna komisja sejmowa. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w roku 1918 emocje polityczne, zamiast się uspokajać, rosły i stawały się coraz bardziej wzburzone. Pierwszy rząd Jędrzeja Moraczewskiego padł ofiarą – co prawda bardzo nieudolnego – prawicowego zamachu stanu. Przypomnijmy: nocą 4 stycznia […]

Kiedy skończył się sarmatyzm? Sprawa nie jest wcale prosta. Koniec sarmackiego ustroju politycznego następuje wraz z ostatnim rozbiorem z 1795 roku. Jak jednak pokazał francuski historyk Daniel Beauvois w „Ukraińskim trójkącie”, zniknięcie I Rzeczypospolitej z mapy niekoniecznie zmieniło wiele w życiu arystokratycznej elity tego kraju, w tym zwłaszcza najbogat­szych warstw magnaterii. Nic dziwnego. Grupa ta […]

Zniknięcie z europejskich map Rzeczypospolitej to triumf nowego ładu politycznego. Druga połowa XVIII w. to – jak wiadomo – okres rewolucji. Światem zachodnim wstrząsają wtedy trzy wielkie przewroty: rewolucja amerykańska, dzięki której na arenę dziejów wkracza ukształtowany system rządów parlamentarnych; rewolucja francuska, proklamująca hasła społecznej wolności, równości i solidarności (bo tak należałoby dzisiaj sformułować „braterstwo”) […]

To dzięki warszawskiej kanalizacji podczas powstania utrzymywano łączność między oddziałami. To kanały ocaliły wielu żołnierzy. O służbie w kanałach specjalnie dla „Focusa Historia” opowiadają dwie łączniczki Teresa Wilska i Bożenna Tazbir-Tomaszewska. Teresa Wilska (86 lat), pełna życia starsza pani, mieszka dziś na warszawskim Powiślu. Bożenka Tomaszewska zmarła w 2005 roku, ale zdążyła mi opowiedzieć o […]

W Twardocicach znajdowała się oaza religijna grupy szwenkfeldystów, bez której prawdopodobnie nigdy nie powstałby… słynny „Kod Leonarda da Vinci” Dana Browna! Ostrzyca Proboszczowicka leży w sercu Pogórza Kaczawskiego. Niczym piramida (lub jak chcą lokalni mieszkańcy-śląska Fudżi- jama) góruje wulkanicznym kształtem nad okolicą. Gdy mieszka się w Górach Kaczawskich, nie sposób nie znać legend, które zrodziła […]

Obsesyjnie broniąc swych swobód, szlachta nie chciała dopuścić do wzmocnienia władzy królewskiej. Sarmacka myśl polityczna krąży uparcie wokół dwóch kwestii. Z jednej strony szlachta wychwala ustrój Rzeczypospolitej, podkreślając równy udział wszystkich członków swego stanu we władzy i prawach obywatelskich. Z drugiej w sejmowych mowach i politycznych traktatach systematycznie powraca upiór spędzający sen z powiek sarmackim […]