Egipskie piramidy są niesamowitą pamiątką starożytnego świata. Odwiedzają je miliony turystów rocznie, ale również nie umykają one uwadze archeologów, którzy odkrywają kolejne sekrety faraonów i ich dworów. Dowiedzmy się, jak budowano piramidy, a przy okazji rozstrzygnijmy odwieczny spór, czy starożytne grobowce budowały tysiące niewolników, czy jednak ktoś zupełnie inny. Piramid w Egipcie wybudowano około setki, […]

O tym, że niektóre popularne przysłowia potrafią się niekiedy mijać kompletnie z prawdą, wiemy od dawna. Pół żartem, pół serio: szewc jednak dosłownie chodzi w butach, a pod latarnią potrafi być odrobina światła. Zastanówmy się teraz na innym problemem naukowym: czy piorun nie uderza dwa razy w to samo miejsce? Okazuje się, że i w […]

Udało się stworzyć “kompletny” ludzki embrion bez użycia plemników, komórek jajowych i macicy. Wygląda i zachowuje się jak podręcznikowy wręcz przykład 14-dniowego zarodka, choć nie powstał w wyniku poczęcia, a transformacji komórek macierzystych. Takie badania są kluczowe dla lepszego zrozumienia najwcześniejszych momentów naszego życia. Wszyscy dzielimy podobną historię. Nasze ciała składające się z ok. 30 […]

Szympansy to nasi najbliżsi krewni. Mogą nauczyć się języka migowego, posługiwać narzędziami, a nawet okazywać emocje. Skoro dzielą z nami 98,8 procent DNA, naukowcy od dawna zadawali sobie pytanie: czy hybryda szympansa i człowieka mogłaby powstać? Prof. Gordum Gallup, jeden z najwybitniejszych współczesnych biopsychologów, w wywiadzie dla The Sun w 2018 r. wygłosił zaskakujące stwierdzenie. […]

Wszyscy kojarzymy typową scenę z filmu kryminalnego. Napastnik nachodzi swoją ofiarę od tyłu, przykłada jej do twarzy chusteczkę nasączoną chloroformem, a po kilku sekundach traci ona przytomność. Czy chloroform naprawdę tak działa? Prawda okazuje się być kompletnie inna, a historia najsłynniejszego anestetyka potrafi wciągnąć bardziej niż niejeden książkowy kryminał. Najpierw zacznijmy od tego, czym w […]

Są tak ogromne, że w ciągu roku na jednym z nich może być odprawianych dwa razy więcej pasażerów niż na wszystkich portach lotniczych w Polsce. Największe lotniska na świecie bywają gigantycznych rozmiarów. Poznajmy czołową dziesiątkę, ale ostrzegam, że co do lidera nie ma niespodzianek – od ponad 20 lat jest ten sam. Latamy samolotami coraz […]

Niezwykły implant mózgu sprawił, że kobieta sparaliżowana od 18 lat, znowu przemówiła. To nowa nadzieja dla osób niezdolnych do komunikacji ze światem zewnętrznym. W 2005 r. Ann Johnson doznała udaru pnia mózgu, w wyniku którego została sparaliżowana. Natychmiastowo straciła kontrolę nad wszystkimi mięśniami w swoim ciele i nie była w stanie nawet samodzielnie oddychać. Najdziwniejsze […]

Z doktorem habilitowanym – Krzysztofem Jakubczakiem, badaczem  historii i myśli buddyzmu, wykładowcą Instytutu Bliskiego i Dalekiego Wschodu UJ na temat tajemniczej cywilizacji Indo-Greków rozmawia Łukasz Czarnecki Panie Profesorze zacznijmy od kwestii podstawowej: jakie tereny w starożytności określano mianem Indii? Warto to ustalić na początku naszej rozmowy, bo w rozumieniu Greków i Rzymian Indie nie obejmowały […]

Słuchana muzyka jest kodowana i na swój sposób zapisywana w naszym mózgu. To oznacza, że można przeprowadzić proces odwrotny i dany utwór muzyczny “odczytać” z samej aktywności neuronalnej. Potwierdzono to eksperymentalnie na osobach słuchających jednego z najsłynniejszych dzieł legendarnej grupy Pink Floyd. Zespołu Pink Floyd chyba nie trzeba nikomu przedstawiać – i to niezalenie od […]

Któż z nas nie kojarzy kultowego filmu animowanego pt. „Epoka lodowcowa”? Będąc jeszcze młodym lub zabierając swoje pociechy do kina, z wypiekami na twarzy śledziliśmy losy plejstoceńskich włochatych bohaterów. Czy wymysł amerykańskich filmowców mógł mieć coś wspólnego z rzeczywistością? Całkiem sporo. Dowiedzmy się przy okazji, czy wymyślona wizja animowanego świata miała prawo bytu przed tysiącami […]

Obok egipskich piramid, wiszących ogrodów Babilonu czy latarni na Faros jest uznawany za cud antycznego świata. Posąg Zeusa w Olimpii nie zachował się do dzisiaj (podobnie jak pozostałe dzieła, z wyjątkiem piramid). Skąd zatem wiemy, jak wyglądała słynna rzeźba? Intryguje, zachwyca, rozbudza wyobraźnię i zadziwia. Dlaczego Posąg Zeusa w Olimpii uznano jednym z cudów antycznego […]

Uran. Słyszał o nim chyba każdy. Ale najczęściej nasza wiedza jest ograniczona do ogólników, a szkoda, bo historia odkrycia i wykorzystania uranu jest bardzo interesująca. Rozpoczyna się w Rudawach (niem. Erzgebirge, czes. Krušné hory), które rozciągają się od północnych Czech do południowo-wschodnich Niemiec. Etymologicznie nazwa tego pasma górskiego nawiązuje do bogatych złóż rud metali (srebra, cyny, żelaza, […]

Drugi największy kraj na świecie. Spełnienie marzeń niejednego podróżnika. Siedlisko dzikiej przyrody i takich cudów natury, jakich nie spotkamy nigdzie indziej na świecie. Odkryjmy ciekawostki o Kanadzie, które sprawią, że zechcemy tam od razu pojechać. Kanada jest hipnotyzującym krajem o dość krótkiej historii. Niemniej na tak sporej powierzchni kryje się tak wiele, że nie sposób […]

Z jaką największą dokładnością można badać skały na Ziemi? Niektóre pochodzą z tak odległych epok, że skala miliona lat wydaje się być dla nich ledwie momentem. Inne zaś są na tyle młode, że możemy obserwować zmiany ich tworzenia się w skali nawet pory roku. Mowa tutaj o iłach warwowych, których spotkamy w Polsce całkiem dużo. […]

Znana lewicowa publicystka Maria Turlejska w 1980 r. odbyła z Władysławem Gomułką serię rozmów, które składają się na ostatni wywiad z I sekretarzem KC PZPR. Publikujemy go w całości jako pierwsi. „Wiesław” ujawnia w nich wiele mało znanych faktów, dotyczących pierwszych lat PRL. Przedstawia też swe kontrowersyjne, czasem wręcz szokujące, poglądy na rodzimą scenę polityczną. […]

Doktor Google, mechanik Google, wszechwiedząca skarbnica wiedzy. Już wkrótce zamiast wyszukiwarki ze stronami wszyscy będziemy korzystać z odpowiedzi AI i wtedy zapomnimy już zupełnie o autorach i stronach. Problem w tym, że nasze zaufanie do tej wiedzy przekazywanej w Google jest zdecydowanie za duże i bardzo łatwo nakręcamy się na informacje pozyskane w ten sposób, […]

W dobie zwiększonej uwagi na odnawialne źródła energii, coraz rzadziej pojawia się w dyskursie publicznym kwestia ropy naftowej, jej nowych złóż, metod wydobycia czy rozwoju tej branży. Nie powinno nas to chyba dziwić. Ropa naftowa stopniowo odchodzi do lamusa, ale nadal stanowi istotną gałąź światowej gospodarki. W jaki sposób powstało czarne złoto? Poznajmy geologiczną historię […]

Procesy urbanizacyjne na świecie przybierają na szybkości. Nie tylko światowe, ale również europejskie metropolie dosłownie pęcznieją, stając się ogromnymi ośrodkami centralizującymi niemal wszystkie sfery życia i dziedziny gospodarki. Poznajmy największa miasta w Europie i dowiedzmy się, jak wysoko znalazła się polska stolica. Wynik może nas zaskoczyć. W Internecie znajdziemy bardzo dużo rozmaitych rankingów dotyczących największych […]

Wszyscy znamy jego nazwę ze szkoły. Uczyliśmy się, że jest jednym z największych jezior na świecie. Potem okazało się, że wysycha w zastraszającym tempie. Mowa o Jeziorze Aralskim, które zamieniło się w słoną pustynię. Nie oznacza to, że wody na wysuszonym pograniczu Kazachstanu i Uzbekistanu zupełnie już nie ma. Jest, ale spływa w zupełnie inną […]

Czy w świecie pełnym wojen, konfliktów, rywalizacji mocarstw, masowych migracji, kryzysów gospodarczych i żywnościowych może być jeszcze gdzieś bezpiecznie? Według raportu Instytutu Ekonomii i Pokoju, tak. Poznajmy oficjalnie najbezpieczniejsze kraje na świecie oraz dowiedzmy się, gdzie w rankingu znajduje się Polska. Czym jest w ogóle bezpieczeństwo i w jaki sposób możemy je mierzyć? W słowniku […]

Ziemia liczy 4,55 miliarda lat. Przez cały ten okres doświadczała wielu zlodowaceń, w skali globalnej i regionalnej. Nie tylko w plejstocenie nasza planeta odczuła większy „powiew zimna”. Okazuje się, że do zlodowaceń mogło dochodzić także w dużo odleglejszych epokach. Naukowcy odkryli skały, które wskazują, gdzie znajdował się najstarszy lodowiec na Ziemi. Jak stare mogą być […]

Morze Martwe jest zbiornikiem wyjątkowym na skalę świata – możemy to przyznać bez żadnych wątpliwości. Chociaż nazwa sugeruje inaczej, jest to jezioro, a w dodatku hipersalinowe. Co to dokładnie oznacza? Oraz jaka czeka przyszłość to miejsce na granicy Izraela, Zachodniego Brzegu i Jordanii? Poznajmy najważniejsze sekrety tego cudu natury Bliskiego Wschodu. Tafla wody znajduje się […]

Kąpiel w tym jeziorze jest niemożliwa. Nawet jeśli, to byłaby to pewno nasza ostatnia. Jezioro Asfaltowe jest przedziwnym tworem natury, który znajduje się w bardzo wyjątkowym miejscu. Jakim cudem mógł tutaj powstać taki zbiornik? O tym jeziorze nie powiemy „akwen”, ponieważ nie ma w nim wody. Za to znajdziemy w nim 10 milionów ton asfaltu. […]

Żyjący na przełomie XVI i XVII wieku renesansowy angielski filozof — Francis Bacon dokonujące się w jego epoce rewolucyjne przemiany skwitował stwierdzeniem, że za wyjście Europy ze średniowiecza i powstanie nowoczesnego świata odpowiadają trzy wynalazki: druk, proch strzelniczy i kompas. Uczony Anglik ze smutkiem odnotowywał, że historię ich pochodzenia skrywa mgła tajemnicy. Pod tym ostatnim […]