W mieście Sydon archeolodzy natrafili na dwa doły, w których znaleźli szczątki 25 mężczyzn żyjących w XIII wieku. Odkrycie – jako pierwsze w historii – pokazuje skalę przemocy, jaka towarzyszyła ówczesnym starciom chrześcijan z wyznawcami islamu. Groby odkryto w czasie wykopalisk prowadzonych w pobliżu zamku Saint Louis w Sydonie, znanym również jako zamek Land lub […]

Skamieniałe odciski stóp i dłoni, które przed tysiącami lat pozostawiły dzieci z gatunku naszych przodków, odkryto na terenie Wyżyny Tybetańskiej. To nie tylko najwcześniejszy dowód na życie praludzi w tym miejscu, lecz także najstarszy przykład sztuki naskalnej. Odciśnięte w skale lub obrysowywane na ścianach jaskiń kształty dłoni są powszechnie spotykane w miejscach zamieszkiwanych niegdyś przez […]

Kto wymyślił radio i telewizję, internet, szybkie koleje i rakiety? Pewien wizjoner z Polski. Słynny wieszcz. Mickiewicz, skazany w 1824 roku na zsyłkę za działalność w młodzieżowych organizacjach patriotycznych filomatów i filaretów, przez parę lat tułał się po carskim imperium. Napisał w tym czasie m.in. „Sonety krymskie” oraz „Konrada Wallenroda”. Równocześnie pracował jednak nad czymś jeszcze…  [ Komunikat: kliknij […]

Byli żołnierzami Legionów Polskich. Na Karaiby wysłał ich Napoleon, aby walczyli ze zbuntowanymi niewolnikami na Haiti. Poglądy Polaków i okoliczności sprawiły jednak, że legioniści wybrali inną drogę. Poznaj polskich piratów z Karaibów. Na Karaibach szalało wielu piratów, którzy na trwałe zapisali się w historii. Czarnobrody, czyli Edward Teach (1675–1718), splatał swoją bujną brodę w warkoczyki, […]

Chociaż może kojarzyć się głównie z nowoczesną telefonią komórkową, za 7 lat Motorola będzie obchodziła swoje 100-lecie. W tym czasie zapisała się na kartach historii jako marka, która jako pierwsza przedstawiała światu rewolucyjne wynalazki. Jak doszło do tego, że znalazła się nawet na Księżycu? Wyzwania komunikacyjne sprzed 100 lat Motorola powstała w 1928 roku jako […]

Podczas październikowej aukcji w Paryżu trafi pod młotek największy dotąd odkryty szkielet triceratopsa. Ile będzie kosztował? Kilka tygodni temu kompletny szkielet tyranozaura zakupiono za ponad 30 milionów dolarów. Nazwa „triceratops” pochodzi z greki i oznacza „twarz o trzech rogach”. Dzięki nim i szerokiej kostnej kryzie na szyi triceratopsy są jednym z bardziej rozpoznawalnych prehistorycznych gadów. Były […]

Mieliśmy siedzieć rzekomo w domach i częściej uprawiać seks, co miało przełożyć się na większą liczbę urodzin. Nic podobnego się nie stało, dzieci rodziło się znacznie mniej. Seks zaś uprawiały częściej osoby samotne… W początkach pandemii pojawiały się opinie, że przyniesie większą liczbę urodzin. Miało to być skutkiem pracy z domu oraz ograniczonych możliwości spędzania […]

W opowiadaniu „U nas w Auschwitzu…” Tadeusz Borowski napisał: „Jeszcze dziś tkwi w nas pamięć o Numerze 77, który bił Niemców jak chciał”. Wbrew pozorom Numer 77 nie miał żadnych atrybutów marvelowskiego superbohatera. Mierzył 170 cm i ważył niewiele ponad 40 kg. W obozie koncentracyjnym jego superbronią była para zimowych roboczych rękawic. Nazywał się Tadeusz […]

Sto lat temu przebojem była książka próbująca dowieść, że kobiety są z natury głupsze od mężczyzn. Z prostackiej mizoginii robiła naukę. Stała się hitem w Polsce – i to w czasach, gdy mieliśmy już podwójną noblistkę Marię Skłodowską-Curie. O tym, z jaką mizoginią i pogardą postrzegano kobiety w czasach naszych prapradziadków, świadczy praca, która ukazała […]

Już w sobotę 4 września oficjalnie rozpocznie swoją działalność Centrum Folkloru Polskiego „Karolin”. To nowe miejsce na turystycznej mapie Polski i skarbnica wiedzy dla miłośników polskiej kultury narodowej i ludowej. To także okazja do zapoznania się z historią zespołu „Mazowsze”, który od 73. lat prezentuje stylizowany folklor różnych regionów Polski na scenach całego świata. A […]

Z japońskich badań wynika, że wzrost ludności na danym obszarze nie zawsze w prosty sposób przekłada się na wzrost konfliktów. Kluczowe są czynniki społeczne. Dlaczego ludzkość prowadzi wojny? Jedna z hipotez sugeruje, że przyczyną jest wzrost populacji. Gdy na danym obszarze przybywa ludzi, ubywa zasobów w przeliczeniu na osobę. Wojny wybuchają o żywność, ziemię uprawną czy rudy […]

Czy „Katalog magii Rudolfa” to najcenniejsze źródło do badania folkloru średniowiecznej Polski? Katalog czysto słowiańskich przesądów i zaklęć? A może raczej koronny przykład tego, jak myślenie życzeniowe potrafi prowadzić historyków na manowce… „Katalog magii Rudolfa” to tytuł często przewijający się w pracach poświęconych obyczajom polskiego średniowiecza. Tyle że tytuł sztuczny, ukuty dopiero przez XX-wiecznych historyków. […]

Sojusz Polski z III Rzeszą czy Warszawa bez wojennych blizn, rozbudowywana przez Szukalskiego? Historia alternatywna daje wiele możliwości, a Europa Wschodnia to świetny poligon do takich rozważań. Rozmawiamy o tym z pisarzem Ziemowitem Szczerkiem. W nowym wydaniu „Focusa Historia” oprócz tradycyjnych artykułów o tematyce historycznej znalazło się również premierowe opowiadanie Ziemowita Szczerka „Był sobie Polak, […]

Gliniana tabliczka sprzed 3700 lat dowodzi, że starożytni Babilończycy znali i stosowali twierdzenie Pitagorasa ponad 1000 lat przed narodzinami samego Pitagorasa. Zdaniem naukowców tabliczka to najstarszy znany dowód praktycznego zastosowania geometrii. Niewielka tabliczka, której nadano sygnaturę Si.427, została odkryta przez francuską ekspedycję archeologiczną na terenie dzisiejszego Iraku w 1894 roku. Ustalono, że kamień pochodził z […]

To nie słynna Bitwa Warszawska przesądziła o wyniku wojny polsko-bolszewickiej, lecz mniej znana i pamiętana batalia nad Niemnem. Wojna polsko-bolszewicka stała się nieunikniona jeszcze zanim zakończyła się I wojna światowa. A to za sprawą zawarcia przez bolszewików pokoju brzeskiego z państwami centralnymi w marcu 1918 roku. Rosja zrzekła się wtedy części swego terytorium okupowanego przez […]

Badacze są pewni: to konflikty zbrojne są przyczynami długotrwałych klęsk głodu w krajach afrykańskich. Susze mają znacznie mniejszy wpływ i jest on przejściowy. Przez ostatnie dziesięciolecia świat wydawał się wygrywać w walce z głodem. W 2014 roku ten trend zwolnił, a potem się odwrócił. Dziś około 700 milionów ludzi, jak szacuje ONZ, czyli prawie co dziesiąty człowiek na świecie, […]

Część mieszkańców snuła się bez końca w kościelnych procesjach, inni bawili się szampańsko w modnych knajpach. Brakowało tymczasem chętnych do drążenia okopów na przedpolach Warszawy, do której w szybkim tempie zbliżali się bolszewicy. Upał i duchota były trudne do wytrzymania. Tysiące rozgrzanych, spoconych ludzi posuwały się wolno w ulicznym pochodzie, zawodząc religijną pieśń. Premier Wincenty […]

Osuszone Morze Śródziemne, nazistowski podbój kosmosu, zatarcie śladów Holokaustu, groźba wielkiego konfliktu z Japonią – to czeka nas w literackich wizjach świata, w którym II wojnę światową wygrał Hitler. Jak Hitler zwyciężył? Twórcy książek i filmów wskazali wiele możliwości. Robert Harris w thrillerze „Vaterland” z 1992 r. (później zekranizowanym) wyjaśnia: „Zwycięstwo nad Rosją na wiosnę czterdziestego trzeciego […]

Zaryzykowała wszystko, by ratować żydowskie dzieci, skazane na pewną śmierć. Dziś powstają o niej książki i filmy. Jak stała się bohaterką, która zainspirowała innych? Irena Sendlerowa z domu Krzyżanowska (1910–2008) w tragicznych latach II wojny światowej działała w Radzie Pomocy Żydom. Udzielała pomocy mieszkańcom warszawskiego getta, uczestniczyła w ratowaniu około 2500 żydowskich dzieci. W 1965 r. […]

Nie tylko w Polsce tropiono hitlerowskie skarby. Złoty pociąg z Budapesztu był nie tylko pełen bogactw, ale i splamiony ludzką krwią. Mimo to złupili go… wyzwoliciele. W ciągu II wojny światowej Niemcom udało się zgromadzić więcej złota, niż – dla porównania – wynosiło wydobycie i przetworzenie tego kruszcu przez wiodące w tym prym kraje południowej […]

W Australii odkryto szczątki największego na tym kontynencie pterozaura. Miał rozpiętość skrzydeł około 7 m. „To zwierzę najbardziej przypomina smoka” – mówią naukowcy. Australijscy badacze z University of Queensland opublikowali właśnie pracę dotyczącą odkrytych szczątków pterozaura. Na tym kontynencie nie znaleziono dotąd zbyt wiele szczątków tych prehistorycznych gadów. A siedmiometrowa rozpiętość skrzydeł jest rzeczywiście imponująca, przerasta […]

Są poszlaki, że średniowieczni arystokraci faktycznie mieli przywilej odbycia pierwszego stosunku seksualnego z każdą poddaną wydawaną za mąż. Pytanie, czy to prawo egzekwowali, i w których krajach. Nie ma chyba drugiego średniowiecznego obyczaju, który zyskałby tak wielką „sławę”. O prawie pierwszej nocy, ius primae noctis, słyszał każdy. Ale czy ten barbarzyński przepis naprawdę kiedyś obowiązywał? […]

Podczas walk Stefana Batorego z Iwanem Groźnym nieszczęśni cywile woleli popełnić samobójstwo niż trafić do carskiej niewoli. Pozostała po nich inskrypcja na łotewskim zamku, którą niedawno przypadkiem odkryto Dzisiejsze łotewskie Cesis od XVI do XVIII wieku należało do Rzeczypospolitej Obojga Narodów i zwane było Kieś. Wcześniej wznieśli tam warownię niemieccy krzyżowcy z zakonu kawalerów mieczowych, […]

Czy mityczny król, który dotknięciem zamieniał wszystko w złoto, istniał naprawdę? Naukowcy odkryli, kto mógł pokonać tego słynnego władcę Frygii To historia niczym z Indiany Jonesa. Kiedy w 2019 roku naukowcy z uniwersytetu w Chicago badali okolice starożytnego kopca na stanowisku archeologicznym Türkmen–Karahöyük w środkowej Turcji, koło Konyi, miejscowy rolnik pokazał im osobliwy kamień. Znalazł […]