Wydawałoby się, że wiemy już wszystko o historii II wojny światowej. Tymczasem nawet na ulicy można natknąć się na tajemnice i zagadki. Oto we Wrocławiu na pl. Strzegomskim stoi wysoki okrągły budynek, a drugi taki sam na ulicy Ołbińskiej.  A nikt nie wie, czemu miały służyć. Można usłyszeć, że to schrony przeciwlotnicze wzniesione na początku […]

Kiedy 10 maja 1940 roku III Rzesza rozpoczęła kampanię na froncie zachodnim, nie spodziewała się, że złamanie Francji przyjdzie tak łatwo. Niemcy wcale nie planowali prowadzić działań według doktryny Blitzkriegu, „wojny błyskawicznej” – ona narodziła się w toku tej kampanii. Formalnie wojna na froncie zachodnim zaczęła się osiem miesięcy wcześniej. 3 września 1939 roku Wielka […]

Dwudziestolecie międzywojenne: Marszałek Piłsudski, Legiony, „Cud nad Wisłą”, Port w Gdyni, Centralny Okręg Przemysłowy, pułkownicy, kabarety, Ordonka i Kiepura. W czasach PRL Druga Rzeczpospolita i jej elity – zostali opluci i skompromitowani. Czy słusznie? W dyskusji „Focusa Historia” biorą udział Leszek Moczulski, prof. Wojciech Roszkowski i Andrzej Gass. Andrzej Gass: Kolejna rocznica napaści Niemiec, a […]

Nawet kiedy oberwał granatem i częściowo oślepł na lewe oko, Léo Major nie dał się odesłać do domu. „Wystarczy mi prawe, aby widzieć karabin” – stwierdził. Po czym ten kozak, wybierający się na zwiady w tenisówkach, w pojedynkę wyzwolił okupowane przez Niemców holenderskie miasto! Czy najodważniejszy, trudno powiedzieć – ale z pewnością był to najbardziej […]

W czasie II wojny światowej Japonia wiernie stała u boku III Rzeszy. Tym bardziej zadziwia fakt, że kontrolowane przez nią terytoria były względnie bezpiecznym azylem dla uchodzących z Europy Żydów. Od połowy lat 30. Cesarstwo prowadziło politykę przyjazną Żydom. Podczas gdy większość podbitych przez Japończyków ludów była sprowadzana prawie do poziomu niewolników, starozakonni cieszyli się […]

20 stycznia 1942 roku na konferencji w Wannsee pod Berlinem Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy (RSHA) przedstawił plan „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej”, którego konsekwencją miała być eksterminacja 11 milionów europejskich Żydów. Konferencja początkowo miała się odbyć 9 grudnia 1941 r. Na ten dzień szef RSHA Reinhard Heydrich zaprosił przedstawicieli nazistowskich władz państwowych i SS w celu […]

Nowojorski gangster „Bugsy” chciał zabić Göringa. To nie jedyny mafioso, który w odruchu solidarności z europejskimi Żydami zwalczał zwolenników nazizmu w USA. – Mussolini i Hitler próbują dorwać każdego Żyda na Ziemi, a ja mogę powstrzymać Mussoliniego. – Zostaw to aliantom. – Oni nie mają takich dojść jak ja. Żona jednego z najlepszych przyjaciół Mussoliniego załatwi mi z Duce […]

Melitta von Stauffenberg była przeciwniczką Hitlera, Żydówką i… pilotem oblatywaczem Luftwaffe. Clausa Stauffenberga – oficera, który 20 lipca 1944 r. próbował zabić Hitlera w Wilczym Szańcu – zna niemal każdy. Kto jednak słyszał o jego bratowej imieniem Melitta? Ta wyemancypowana kobieta, pilotka i konstruktorka, została kapitanem hitlerowskiego lotnictwa. A była w połowie Żydówką! „Wprawdzie jako pilot Luftwaffe Melitta służyła reżimowi, […]

Legendarny włoski kolarz Gino Bartali przez dziesiątki lat ukrywał fakt, że podczas II wojny światowej pomógł uratować kilkuset Żydów. Klucz do ich ocalenia stanowiła… rama jego roweru. Przez życie przejechał na dwóch kółkach. Pochodzący spod Florencji Gino Bartali swój pierwszy wyścig Giro d’Italia wygrał w 1936 r. Miał wtedy 22 lata i był u szczytu kolarskiej formy. Gdy  […]

15 września 1935 r. Reichstag przyjął ustawy dyskryminujące obywateli III Rzeszy żydowskiego pochodzenia. “Ustawy norymberskie były krokiem do eliminacji Żydów ze społeczeństwa niemieckiego, a także początkiem ich tragedii, zakończonej Holokaustem” – mówi prof. Michał Leśniewski z IH UW. Antysemickie i rasistowskie przekonania były obecne od początku w programie NSDAP, a jednym z głównych jego założeń […]

„Złoty pociąg” pędzi coraz szybciej. Piotr Koper i Andreas Richter potwierdzają ponownie, że skład rzeczywiście został przez nich zlokalizowany, znajduje się na głębokości ośmiu metrów i stoi zasypany w pobliżu 65 kilometra trasy kolejowej z Wrocławia do Wałbrzycha. Piotr Koper i Andreas Richter, którzy przez swojego radcę prawnego zgłosili informację o rzekomym znalezisku  potwierdzają ponownie, […]

W Ludwikowicach Kłodzkich w czasie II wojny znajdowała się fabryka amunicji. Niektórzy twierdzą, że w jej podziemiach naziści pracowali nad tajną bronią, która miała umożliwić pokonanie grawitacji. W domu, w którym niegdyś mieszkał Krzysztof Szpakowski, mieści się dzisiaj restauracja. Siedzimy przy niskim stoliku obok kominka, który kiedyś był najważniejszą częścią salonu. Teraz to część sali […]

To był ewenement na skalę światową. Podczas II wojny światowej Rosjanie stworzyli kobiecy pułk bombowy. Niemcy szybko nauczyli się go bać… I nagle… Co to jest, ostrzał!? – wykrzyknęła sowiecka lotniczka Raisa Aronowa. – Wokół samolotu gęstym deszczem zamigotały różnokolorowe ogniste paciorki. Dobiegło nas złowrogie gdakanie działek przeciwlotniczych, w powietrzu pojawiły się kłębki czarnego dymu. Zaczęłam […]

Nie relatywizujemy zbrodni i nie staramy się przekonać, że Adolf Hitler wydawał w stanie nieświadomości. Staramy się jednak dociec, jak to możliwe, że ten człowiek stał się symbolem największego zła ludzkości. Żeby było jasne: nie relatywizujemy zbrodni Hitlera i nie staramy się przekonać, że rozkazy wydawał w stanie nieświadomości. Tego, co uczynił w latach II […]

Na wieść o wycofywaniu się okupacyjnych wojski nadejściu Sowietów uzbrojone grupy młodych Polaków zaczęły zajmować strategiczne obiekty w mieście. Był sierpień, ale nie 1944, tylko rok później. Miejsce akcji – nie Warszawa, lecz oddalony od niej o 7 tys. km na wschód, zamieszkany przez Polaków Harbin. W nocy z 8 na 9 sierpnia 1945 roku mieszkańców  […]

Podczas II wojny światowej na zlecenie tajnych służb Marie Christine Chilver sprawdzała, czy szkoleni w Anglii szpiedzy umieją trzymać język za zębami. Dopiero dziś Brytyjczycy poznają historię kobiet współpracujących z wywiadem, bo po wojnie nie należały im się ani wdzięczność, ani sława. W dżdżysty wrześniowy dzień 1942 roku w jadalni hotelu Humby w brytyjskim Leicester pracownik pewnej firmy ubezpieczeniowej […]

Wilhelm Habsburg chciał być królem Ukrainy. Nie wahał się dla niej wyrzec ojca, sprzymierzyć z hitlerowcami, a nawet umrzeć. Jesienią 1944 r. ukraińscy nacjonaliści, którzy współpracowali z Niemcami w nadziei powstania niepodległej Ukrainy i wybawienia spod rządów radzieckich, pilnie potrzebowali pomocy. Klęska Niemiec była kwestią czasu, a Sowieci już rozpoczęli zemstę za kolaborację z wrogiem, […]

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to, co by się stało, gdyby Sowieci nie zaatakowali 17 września. Jedno jest pewne: w tym czasie w Polsce wciąż było kilkaset tysięcy żołnierzy gotowych walczyć z Niemcami. Pakt Ribbentrop-Mołotow (a dokład­nie aneks do niego, tam gdzie określo­no linię demarkacyjną po zajęciu Polski przez Wehrmacht) nazywany jest przez wielu IV […]

Kampania wrześniowa nie ograniczała się do desperackiej obrony. Wojsko polskie skutecznie atakowało i to na terytorium wroga. 2 września polskie wkraczają na terytorium III Rze­szy. Mieszkańcy przygranicznych wiosek zamykają się w domach. Zaskoczeni nie­mieccy żołnierze wycofują się. Idziemy nie tylko na zachód – wkraczamy także do Prus Wschodnich. Nad III Rzeszą pojawiają się polskie samoloty, […]

Czy podczas kampanii wrześniowej użyliśmy iperytu – gazu, który podczas I wojny zabił tysiące żołnierzy w okopach? A może udało nam się wyprzedzić słynnych japońskich kamikadze, tworząc oddziały „żywych torped”? Straty krwawe nieprzyjaciela były bez wątpienia rzeczywiście bardzo wysokie, gdyż walczył on z wielką odwa­gą i wykazał się olbrzymią determinacją, żeby wytrwać nawet w najbardziej […]

Elisabeth Breinreich, dziś Kalhammer, pracowała w rezydencji Fuhrera. Dopiero teraz dzieli się wspomnieniami. Michaeli Hessenberger mówi o lęku przed spotkaniem z Hitlerem, zauroczeniu Ewą Braun, karach, przywilejach i codzienności rezydencji Berghof. Michaela Hessenberger: Jakim cudem trafiła pani do pracy u wodza III Rzeszy? Elisabeth Kalhammer: Była pierwsza połowa lat 40., a ja nie wiedziałam nawet, […]

Podczas II wojny światowej Nowa Zelandia przygarnęła kilkaset polskich dzieci spośród tych, które wraz z armią gen. Andersa ewakuowały się z ZSRR do Iranu. Sowiecka inwazja z 17 września 1939 roku zapoczątkowała masowe deportacje ludności polskiej na Syberię. Trafiali tam nie tylko wykształceni i zdyscyplinowani „wrogo­wie ludu”, jak wojskowi czy policjanci, lecz tak­że ich rodziny. […]

O betonowych kolosach w Konewce i Jeleniu krążyły plotki, że pracowano w nich nad bombą atomową lub rakietami V1 i V2. W rzeczywistości powstały, aby chronić „Air Force One” wodza III Rzeszy. Przewidując wybuch konfliktu zbrojnego ze Związkiem Radziec­kim, Hitler polecił bu­dowę umocnionych centrów do­wodzenia, z których niemieccy generałowie z Ober-Ost (Naczel­nego Dowództwa na Wschodzie) […]

W 1963 roku pierwsza grupa osób, w tym 14 Polaków, otrzymała medale Sprawiedliwy wśród narodów świata za pomoc Żydom w czasie Holokaustu. Jak wyglądało to ratowanie, jak narodziła się idea Sprawiedliwych i czy sama okazała się sprawiedliwa? Ten medal to najwyższe odznaczenie, jakie może otrzymać obcokrajowiec od władz Izraela. Od roku 1963 Instytut Yad Vashem […]