W sercu gabonskiego Parku Narodowego Lopé można spotkać “hordy” mandryli – największych małp świata, których samce potrafią odstraszyć samym uśmiechem. Teraz badacze przyglądają się tym niezwykłym społecznościom, próbując zrozumieć, jak w ogóle funkcjonuje grupa naczelnych licząca ponad 800 osobników. Wędrując po mniej uczęszczonych zakątkach Parku Narodowego Lopé, można trafić na widok, którego nie zapomina się […]

Wielki Zderzacz Hadronów powoli odchodzi od swojej pierwotnej roli gigantycznej maszyny do odkrywania nowych cząstek elementarnych. Coraz częściej postrzega się go jako potężne narzędzie do badania fundamentalnych zasad mechaniki kwantowej, które mogłoby odpowiedzieć na jedne z najgłębszych pytań o strukturę rzeczywistości. Niedawno w akceleratorze zaobserwowano zjawisko określane przez teoretyków mianem „magii kwantowej” – specyficzną własność, […]

Gdy patrzymy na pustynny krajobraz, często wydaje się nam, że mamy do czynienia z kompletnym chaosem. Rośliny wyrastają tu i ówdzie, bez żadnego widocznego planu, jakby natura rzucała je na oślep. To wrażenie może być jednak jedynie złudzeniem, które właśnie udało się rozwiać międzynarodowemu zespołowi badaczy. Okazuje się, że ten pozorny nieład kryje w sobie […]

Muzyka towarzyszy nam w dobrych i złych chwilach, zdaje się pulsować w rytmie epoki. Ale co gdybyśmy mogli zmierzyć ten puls, prześledzić jak zmieniały się słowa, które śpiewamy od dekad? Okazuje się, że ktoś właśnie to zrobił, a wyniki tej analizy mówią o nas samych więcej, niż się spodziewaliśmy. Przez pół wieku lista Billboard Hot […]

Na terenie Parku Narodowego Torotoro w Boliwii naukowcom udało się natrafić na coś absolutnie wyjątkowego. Miejsce znane lokalnym mieszkańcom od lat skrywało tajemnicę, która dopiero teraz ujrzała światło dzienne. Okazuje się, że pod stopami badaczy czekał przez dziesiątki milionów lat prawdziwy paleontologiczny diament, wymagający jedynie odpowiedniego oszlifowania. Dopiero szczegółowe badania ujawniły, z jak monumentalnym znaleziskiem […]

Wyobraź sobie mapę tak szczegółową, że widać na niej nie tylko kontynenty i miasta, ale dosłownie każdą pojedynczą strukturę wzniesioną przez człowieka. Brzmi jak projekt z gatunku science fiction, ale właśnie stał się rzeczywistością. Naukowcom z Monachium udało się dokonać czegoś, co jeszcze do niedawna wydawało się poza zasięgiem współczesnej technologii. Zespół z Technicznego Uniwersytetu […]

Fizyka jądrowa uchodzi za dziedzinę niezwykle precyzyjną, w której teorie zwykle doskonale sprawdzają się w praktyce. Kiedy elektrony zderzają się z atomami, naukowcy zazwyczaj wiedzą, czego się spodziewać. Istnieje jednak pewien wyjątek, który od lat spędza sen z powiek badaczy – ołów. Ten ciężki, stabilny pierwiastek zachowuje się w sposób, którego nikt nie potrafi wytłumaczyć, […]

Wyobraź sobie Europę sprzed tysięcy lat: świat, w którym każdy dzień mógł przynieść śmiertelne niebezpieczeństwo. Wśród gęstych lasów i otwartych stepów czyhały drapieżniki, dla których człowiek mógł stać się łatwym łupem. Archeolodzy od czasu do czasu trafiają na znaleziska, które przemawiają do wyobraźni bardziej niż jakikolwiek tekst książkowy. Jedno z takich odkryć, dokonane na terenie […]

Na przedmieściach San Antonio zaobserwowano ptaka, który wyglądał na tyle nietypowo, że zwrócił uwagę nawet doświadczonych ornitologów. Jego upierzenie łączyło cechy dwóch gatunków, które przez miliony lat ewoluowały w całkowitej izolacji. Okazało się, że naukowcy mają do czynienia z czymś wyjątkowym – prawdopodobnie pierwszą zaobserwowaną hybrydą kręgowca, której powstanie można bezpośrednio powiązać ze zmianami klimatycznymi. […]

Wyobraźcie sobie obiekt tak mikroskopijny, że w porównaniu z piłką nożną jest tym, czym piłka jest w porównaniu do naszej planety. Takie są właśnie kropki kwantowe – nanostruktury, których odkrycie i rozwój doceniono Nagrodą Nobla z chemii w 2023 roku. Okazuje się, że granice ich możliwości wciąż się przesuwają. Naukowcy z Uniwersytetu Oklahomy dokonali modyfikacji, […]

Przez ponad sto lat trzy zasady termodynamiki stanowiły nienaruszalny filar fizyki. Pierwsza i druga – dotyczące zachowania energii oraz nieubłaganego wzrostu entropii – wydają się niepodważalne. Co jednak, gdyby okazało się, że trzecia z nich, opisująca zachowanie materii w skrajnie niskich temperaturach, wcale nie jest odrębnym prawem, a jedynie konsekwencją tego, co już wiemy? Cóż, […]

Wyobraź sobie prehistoryczną rzekę, płynącą przez obszar dzisiejszej Dakoty Północnej w Stanach Zjednoczonych. Około 66 milionów lat temu, na krótko przed katastrofą, która zmiotła z powierzchni Ziemi dinozaury, w jej wodach czaił się drapieżnik o długości autobusu. Nie był to jednak żaden ze znanych gadów rzecznych. To stworzenie, które nauka dotąd jednoznacznie wiązała z otwartym […]

Czasami wystarczy jeden grób, by na nowo napisać rozdział z prehistorii. W niemieckim Bad Dürrenberg archeolodzy od lat badają precyzyjnie wydzielone miejsce pochówku, lecz dopiero współczesne technologie odsłoniły przed nimi jego prawdziwą wagę. To, co tam znaleźli, ukazuje prawdę na temat duchowości i struktury społecznej dawnych łowców-zbieraczy. Chodzi o szczątki kobiety, której pozycja w społeczności […]

Kilometry od brzegu, głęboko pod taflą wody, kryje się coś, co nigdy nie powinno tam istnieć. Niezwykłe kamienne konstrukcje, spoczywające niedaleko bretońskiej wyspy Sein, wyglądają jak coś z legend. Jednak to nie opowieść, lecz fakty potwierdzone badaniami. Ich wiek okazuje się szczególnie intrygujący w kontekście wiedzy o ludziach sprzed tysięcy lat, o ich umiejętnościach i […]

Ogromne, niewykorzystane źródło czystej energii, ukryte dosłownie pod naszymi stopami? Nie chodzi o kolejny teoretyczny koncept, lecz o zasób, którego istnienie potwierdzają konkretne miejsca na mapie. Ostatnie analizy wskazują, że jego ilość w skorupie ziemskiej mogłaby zaspokoić nasze potrzeby na czas tak długi, iż trudno go sobie wyobrazić. Kluczem do tej potencjalnej rewolucji jest wodór. […]

Jeszcze niedawno MAVEN spokojnie wykonywał swoje zadania na orbicie Marsa i zdążył nawet przy okazji uchwycić obraz przelatującej w pobliżu międzygwiezdnej komety 3I/ATLAS. Chwilę później zapadła cisza. Sonda, która od ponad dekady bada atmosferę Czerwonej Planety, przestała odpowiadać na sygnały z Ziemi. Dla NASA to nie pierwszy raz, gdy międzyplanetarna misja nagle milknie. Różnica polega […]

Afrykańskie sawanny i ich gigantyczni mieszkańcy – słonie, żyrafy, nosorożce – to ikony dzikiej przyrody. Widok stad pasących się na bezkresnych równinach ukazuje świat w równowadze, pełen przestrzeni i pożywienia. Okazuje się jednak, że pod powierzchnią tego sielskiego obrazu może kryć się niedostrzegalny na pierwszy rzut oka problem. Coś, czego nie widać, ale co ma […]

Wielki Mur Chiński od wieków jest symbolem potęgi i izolacji. Najnowsze wykopaliska na jednym z jego odcinków każą jednak na nowo przemyśleć tę monumentalną budowlę. Okazuje się, że za kamiennymi murami kryje się o wiele bardziej złożona i dynamiczna historia, niż mogłoby się wydawać. Badania prowadzone w rejonie Jiankou przynoszą fascynujące znaleziska, które skłaniają do […]

Podwodny świat wokół starożytnej Aleksandrii to nie tylko zatopione mola, pałace i posągi, które powoli odsłaniają swoją historię. W płytkich wodach zatopionego portu spoczywało bowiem coś, co do tej pory znaliśmy tylko z zapisków historyków i mozaik. Coś, co uważano raczej za barwną opowieść niż rzeczywisty obiekt. Wrak ma około 35 metrów długości i leżał […]

Z każdą sekundą przez nasze ciała, niczym nieuchwytne duchy, przenikają biliony neutrin. Te niezwykłe cząstki elementarne, rodzące się w jądrowym tyglu naszej gwiazdy, od lat stanowią jedno z największych wyzwań dla fizyków. Teraz, głęboko pod ziemią, udało się dokonać czegoś, co jeszcze niedawno uznawano za niemal niemożliwe. W jednym z najgłębiej położonych laboratoriów na świecie, […]

Na pierwszy rzut oka to zwykła kropla stopionego metalu, jakich w laboratoriach są tysiące. A jednak w tej jednej naukowcy dostrzegli coś, co wywraca do góry nogami podręcznikowe wyobrażenie o tym, czym jest ciecz i czym jest ciało stałe. Okazuje się, że część atomów w cieczy wcale się nie porusza, a jeśli odpowiednio je „ustawić”, […]

Kilka kilometrów pod powierzchnią Pacyfiku życie toczy się zgodnie z regułami, których dopiero zaczynamy się domyślać. Podczas testu górniczego na dnie oceanu naukowcy natknęli się na prawdziwy biologiczny skarbiec: setki gatunków zwierząt, z których wiele nie było wcześniej znanych nauce. Paradoksalnie to właśnie próba wydobycia metali z dna morza odsłoniła, jak mało wiemy o jednym […]

Na dalekiej Kamczatce trwa niezwykły spektakl natury, rozciągnięty w czasie na przestrzeni ludzkiego życia. Bezimieanny, jeden z tamtejszych wulkanów, przechodzi proces, który rzadko udaje się obserwować w tak wyraźnej skali. Od kilkudziesięciu lat systematycznie odbudowuje bowiem to, co sam kiedyś zniszczył. Takie geologiczne odrodzenie jest też przypomnieniem o nieprzewidywalnej mocy drzemiącej pod naszymi stopami. Kilka […]

Stojące od dwóch tysiącleci rzymskie budowle to nieustające wyzwanie dla współczesnej inżynierii. Podczas gdy nasze betonowe konstrukcje po kilkudziesięciu latach wymagają napraw lub rozbiórki, akwedukty, mosty czy sam Panteon w Rzymie zdają się ignorować upływ czasu. Przez lata tajemnica ich wyjątkowej trwałości pozostawała zagadką, nad którą głowili się naukowcy. Dopiero teraz, dzięki odkryciu na starożytnym […]