Góry Papuk w północno-wschodniej Chorwacji po dwóch latach niemal bezowocnych poszukiwań odsłoniły znalezisko, które przewyższa najśmielsze oczekiwania archeologów. Zespół badawczy pod kierunkiem profesora Hrvoje Potrebicy z Uniwersytetu w Zagrzebiu natrafił na pozostałości monumentalnej fortyfikacji z późnej epoki brązu. To wyjątkowo cenne źródło wiedzy o prehistorycznym osadnictwie na Bałkanach. Stanowisko archeologiczne Gradina, położone na wysokości ponad […]

Przez dekady naukowcy prowadzili zażarte dyskusje dotyczące dokładnego momentu, kiedy pierwsi ludzie postawili stopę na australijskiej ziemi. Niektóre wcześniejsze ustalenia sugerowały nawet 65 tys. lat temu, jednak najnowsze odkrycia genetyczne rzucają zupełnie nowe światło na tę fascynującą historię. Badacze z Uniwersytetu Utah postanowili przyjrzeć się śladom DNA neandertalczyka ukrytym w genomach współczesnych ludzi. Ich analiza […]

W kalifornijskich wydmach natrafiono na gatunek pająka, który przez lata ukrywał się pod nazwą innego. Aptostichus ramirezae, ujawniony dzięki analizom DNA, pokazuje, jak wiele życia wciąż umyka naszej uwadze – i jak łatwo może zniknąć wraz z szybko kurczącymi się siedliskami. Naukowcy z University of California w Davis opisali zupełnie nowy gatunek pająka zapadniowego, Aptostichus […]

Wysoko w górach Aurlandsfjellet, na zachodzie Norwegii, topniejący lód odsłania coś zupełnie nieoczekiwanego. Na wysokości 1400 metrów n.p.m., gdzieś pomiędzy skałami i wiecznym śniegiem, wyłania się ślad po starożytnych łowcach, którzy przemierzali te tereny przed piętnastoma wiekami. Historia tego niezwykłego odkrycia zaczęła się od przypadku, gdy turysta Helge Titland natrafił na wystające z lodu drewniane […]

Gdzieś na wzgórzach w okolicach tureckiego miasta Kars wznosi się osobliwa kamienna konstrukcja, która od lat wprawia w zakłopotanie zarówno naukowców, jak i lokalnych mieszkańców. Pięciometrowa budowla góruje nad okolicą jak niemy strażnik, którego pochodzenie i przeznaczenie pozostają nieodgadnioną tajemnicą. Z jej strategicznego położenia roztacza się widok na równiny prowadzące do starożytnych ruin Ani, co […]

Organoidy mózgowe – miniaturowe struktury neuronowe hodowane w laboratorium – mogą stać się kluczem do stworzenia sztucznej inteligencji, która będzie równie energooszczędna jak ludzki mózg. Mózg w każdej chwili zużywa moc porównywalną do żarówki. Dla porównania: aby odtworzyć podobny poziom złożonych obliczeń w klasycznym sprzęcie komputerowym, potrzebne są rzędy wielkości więcej energii. To właśnie ta […]

Podczas prac w klasztorze Misjonarzy Świętej Rodziny w Kazimierzu Biskupim natrafiono na coś, co specjalistów wprawiło w prawdziwe zdumienie. Okazuje się, że pod XVI-wiecznym kościołem kryje się pochówek przygotowany w sposób dotąd nieznany w naszym kraju. Przedzieranie się przez ceglaną ścianę do ukrytej krypty Dotarcie do podziemnego pomieszczenia wymagało prawdziwej górniczej precyzji. Archeolodzy przez ponad […]

Czeluści jednego z najgłębszych jezior świata przez stulecia skrywały tajemnicę, która dopiero niedawno ujrzała światło dzienne. Jesienią tego roku międzynarodowa grupa badaczy dokonała niezwykłego odkrycia, które wpływa na postrzeganie historii tego regionu. Pod wodami jeziora Issyk-Kul we wschodnim Kirgistanie naukowcy natrafili na ślady średniowiecznego miasta, które niegdyś tętniło życiem. To znalezisko otwiera nowy rozdział w […]

Po raz pierwszy w historii naukowcy zaobserwowali koronalny wyrzut masy na gwieździe innej niż Słońce. Zjawisko, uchwycone na czerwonym karle oddalonym o ok. 40 lat świetlnych od Ziemi, może pomóc lepiej zrozumieć, jak takie erupcje wpływają na atmosfery pobliskich planet – a tym samym na ich potencjalną zdolność do podtrzymywania życia. Detekcja koronalnego wyrzutu masy […]

W południowej Brazylii odkryto nowy gatunek zwierzęcia, który z wyglądu przypominał dinozaura, lecz w rzeczywistości był wczesnym krewniakiem krokodyli. Tainrakuasuchus bellator, drapieżnik sprzed 240 mln lat, należał do elity łowców triasu. Jego szczątki rzucają nowe światło na ewolucję gadów, związki fauny Ameryki Południowej i Afryki oraz złożoność ekosystemów poprzedzających erę dinozaurów. Tainrakuasuchus bellator, opisany właśnie […]

Światło potrafi fizycznie skręcić atomowe warstwy materiału – fizycy zarejestrowali ten ruch w czasie rzeczywistym za pomocą ultrakrystalicznego rozpraszania elektronów. To odkrycie otwiera drogę do sterowania właściwościami kwantowych materiałów za pomocą impulsów laserowych. Impuls światła uderza w strukturę złożoną zaledwie z kilku atomowych warstw, a te – zamiast pozostać nieruchome – zaczynają się fizycznie skręcać. […]

Jeszcze do niedawna naukowcy badający płyny czekali dwa miesiące na wyniki pojedynczej symulacji. Dziś ten sam proces zajmuje ułamek sekundy, a całą dziedzinę czeka zasadnicza przemiana. Przez dziesięciolecia zjawisko zwane palczastością lepkościową przyprawiało inżynierów o ból głowy. Gdy płyn o mniejszej lepkości wypiera gęstszy płyn w porowatym materiale, tworzą się nieprzewidywalne, rozgałęzione wzory. Problem ten […]

W czasie prac drogowych w Dolinie Jezreel izraelscy archeolodzy natrafili na coś, co może poważnie naruszyć podstawy starożytnej historii całego regionu. To, co archeolodzy wydobyli z ziemi, zapewnia fascynującą opowieść o codziennym życiu, wierzeniach i zwyczajach sprzed tysięcy lat. Pierwszy niepodważalny dowód na produkcję wina Wykuta w skale prasa do wina składała się z dwóch […]

W skalistych zboczach starożytnego miasta Istakhr, położonego niedaleko słynnego Persepolis w południowym Iranie, archeolodzy dokonali niecodziennego znaleziska. Wyryta w skale postać monarchy z charakterystycznym nakryciem głowy i symbolami niebieskimi prawdopodobnie przedstawia jednego z władców Imperium Sasanidów, czyli dynastii, która przez cztery stulecia kształtowała oblicze starożytnej Persji. To wyjątkowy przykład techniki wymagającej niebywałej precyzji i cierpliwości […]

O komecie 3I/ATLAS najwyraźniej jeszcze nie powiedziano wszystkiego. Sygnał odebrany przez radioteleskop MeerKAT dorzuca ważny głos na temat pochodzenia obiektu. Kiedy latem 2025 roku astronomowie z systemu ATLAS wykryli nowy obiekt przemierzający naszą galaktykę, od razu pojawiły się pytania o jego naturę. Ten trzeci w historii zaobserwowany gość z głębokiego kosmosu – po słynnych 1I/’Oumuamua […]

Gdy w 2023 roku wody jednego z jezior w dorzeczu Jezioro Tefé osiągnęły 41 stopni Celsjusza, czyli temperaturę zbliżoną do jacuzzi, setki delfinów nagle zaczęły umierać, pozostawiając naukowców zrozpaczonych i pytających: czy oto widzimy dramatyczny symptom naszego ocieplającego się świata? We wrześniu 2023 r. w sercu Amazonii rozegrała się tragedia, której skalę trudno objąć umysłem. […]

Protony od dawna stanowią fascynującą zagadkę dla naukowców. Choć wydają się podstawowymi składnikami materii, ich wewnętrzna struktura wciąż skrywa wiele tajemnic. Dopiero teraz fizykom udało się opracować nowe podejście teoretyczne opisujące ruch kwarków wewnątrz protonów, co może znacząco zmienić nasze rozumienie budowy materii. Nowe ramy teoretyczne umożliwiają obliczenie ruchu kwarków w trzech wymiarach. Szczególnie interesujący […]

Fizycy odkryli zjawisko, które wydaje się przeczyć podstawowym zasadom przyrody. W laboratoriach zaobserwowano coś, co do niedawna uważano za niemożliwe: stan materii, w którym porządek i chaos nie walczą ze sobą, lecz tworzą harmonijną całość. To odkrycie może na zawsze zmienić nasze rozumienie czasu w świecie kwantowym. Badacze zaintrygowani współistnieniem regularności i przypadkowości w sztuce […]

Szkocka historia skrywa tajemnice, które wychodzą na światło dzienne po wielu wiekach. Jedną z nich jest niezwykły los Kamienia ze Scone – zwanego również Kamieniem Przeznaczenia – czyli potężnego głazu piaskowcowego ważącego 152 kilogramy, który przez stulecia służył do koronacji władców. Sally Foster z Uniwersytetu Stirling opublikowała niedawno wyniki swoich badań, które odsłaniają zaskakującą historię […]

Środkowa Argentyna od lat stanowiła genetyczną zagadkę dla naukowców badających dzieje Ameryki Południowej. Podczas gdy archeolodzy koncentrowali się na Andach, Amazonii czy Patagonii, rozległe równiny w sercu kraju pozostawały niemal zupełnie niezbadane pod kątem analiz DNA. Teraz ta luka w naszej wiedzy zaczyna się wypełniać w sposób, którego nikt nie przewidywał. Badacze zsekwencjonowali 238 genomów […]

Na zachodzie Hiszpanii, tuż przy granicy z Portugalią, rozgrywa się właśnie jeden z najważniejszych rozdziałów w europejskiej walce o surowcową samowystarczalność. Region niekoniecznie kojarzony dotychczas z wydobyciem tych zasobów może stać się kluczowym graczem w geopolitycznej rozgrywce o metale przyszłości. Zasoby o imponujących właściwościach Płytkie i grube strefy mineralizacji w Conchas niedaleko Fuentes de Oñoro […]

Kometa międzygwiezdna 3I/ATLAS znów znalazła się w centrum uwagi, choć tym razem nie z powodu przełomowych odkryć, ale raczej kontrowersji otaczających jej aktualny stan. W ostatnim czasie pojawiły się spekulacje sugerujące, że obiekt mógł ulec fragmentacji podczas przejścia przez punkt najbliższy Słońcu, co wywołało gorącą dyskusję w środowisku astronomicznym. Sprawa nabrała dodatkowych rumieńców, gdy do […]

Geolodzy zbadali potoki lawy pochodzące z tureckiego wulkanu, by odkryć mechanizm stojący za przemieszczaniem się kontynentów – nie tylko w tym regionie, ale i globalnie. Grupa naukowców z Curtin University postanowiła przyjrzeć się starożytnym potokom lawy w centralnej Turcji i dokonała odkrycia, które może zmienić nasze rozumienie tego, jak przemieszczają się kontynenty. Ich praca koncentrowała […]

Naukowcy z CERN po raz pierwszy na świecie wykorzystali elektrony jako swego rodzaju sondę, pozwalającą zbadać jądro atomowe cząsteczki. Badanie opisane w Science dotyczy obserwacji efektu Bohra-Weisskopfa w cząsteczce florku radu (RaF). To zjawisko nigdy wcześniej nie zostało zaobserwowane w środowisku molekularnym, co nadaje całemu przedsięwzięciu wyjątkowy charakter. Dla fizyków jest to porównywalne z otrzymaniem […]